دلایل گران شدن دلار به زبان ساده - اقتصاد ایران

طوفان افزایش قیمت دلار که از زمستان سال 96 شروع شد، تقریبا فرونشسته و همه مردم باید با خرابی ها و ویرانی های باقی مانده کنار بیایند! در این میان، ویرانه های بازمانده برای بسیاری فرصت رشد و توسعه ایجاد می کنند، برخی اخلاقی و در جهت منافع جامعه و برخی غیر اخلاقی (البته من در بحث اخلاق هم صحبت و نکاتی دارم، که عرض می کنم). به هر شکل، سوالی که مانند همیشه برای بسیاری باقیست، این است:

چرا دلار چنین گران شد؟
یا بهتر بگوییم، عوامل در لحظه (کوتاه مدت) و عوامل ریشه دار (درازمدت) این افزایش ناگهانی و غافلگیر کننده چه بود؟

بلند مدت:
ساده ترین پاسخ به این سوال این است: عدم برنامه ریزی دراز مدت برای درآمدهای ارزی کشور
زمانی که یک کشور، وابسته به درآمدی حاصل از فروش منابع طبیعی مانند نفت و نه متکی به درآمدی حاصل از عملیات روزمره مانند تولید و فروش تکنولوژی و یا صنایع، باشد، خطر بزرگ برایش همیشه همین ضربه های ناگهانی به قدرت پول ملی و قدرت خرید مردمش خواهد بود.
در کشور ما متاسفانه هیچ برنامه مدونی برای سرمایه گذاری درازمدت درآمدهای ارزی تدوین و یا اجرایی نگشته است. نتیجه همین است که میبینیم.

کوتاه مدت:

1. کاهش نرخ سود بانکی
   کاهش دستوری نرخ سود بانکی، بخشی از نقدینگی مردم را که کلان نیز بود، فعال و به سوی بازار ارز روانه نمود
2. سیاست های انقابضی بانک مرکزی و تداوم رکود
   به بهای مهار تورم، اقتصاد ایران با سیاست های پولی انقباضی، وارد رکود گردید که در سالهای اول ریاست جمهوری آقای روحانی، جهت مهار تورم افسارگسیخته به میراث رسیده از دولت قبلی، الزامی می نمود. ولی تداوم این سیاست و رکود حاصل از آن، پیامدهایی می داشت که افزایش ناگهانی قیمت ارز یکی از آنها بود
3. دومینوی افزایش تقاضای دلار
   زمانی که اولین درخواست های دلار شروع به ثبت گردیدند، فرار سرمایه های ریالی شکل گرفتند و مانند دومینویی، به سیلی از تقاضا تبدیل گردید.
   در چنین شرایطی اعمال سیاست هایی نظیر تک نرخی کردن دلار آن هم روی نرخ عجیب 4200 تومن اشتباه آخر بود و تیر خلاص
4. مالیات بر ارزش افزوده در کشور امارات
   مراودات ارزی در امارات و کلیه معاملات این کشور زیر تیغ 5% مالیات ارزش افزوده قرار گرفت. این برای کسب و کارهای موجود در این کشور که خیلی با مفهوم مالیات آشنایی نداشتند موجب سردرگمی هایی گردید که به افزایش قیمت تمام کالاهایی که از این مبدا وارد ایران می شدند گردید. همینطور به عنوان بزرگترین درگاه ورود ارز به کشور، بر بازار دلار حواله ای نیز اثر بزرگی گذارد.

چه کسانی فرصت رشد یافتند؟

• صادرکنندگانی که ناچار به ارایه دلار ناشی از صادرات در بازار نیما نبودند
• بدهکاران بانکی که وام خود را به کالا، ارز یا ملک تبدیل نموده بودند
• بنکدارانی که کالاهای خود را نگاه داشتند و در طول شیب سریع افزایش قیمت ها نفروختند

همانطور که عرض کردم، من ترجیح میدهم وارد بحث اخلاقی یا غیراخلاقی بودن موارد دو و سه نشوم!