اقتصاد ایران در سال 1389 و افق سال جدید

سال 1389 تمام شده است. شاید عجیب ترین سال برای من بود. سالی که با مشکلات فراوان مالی و تهدید هایی جدی برای کسب و کار من شروع شد ولی در نهایت پر بازده ترین سال زندگی ام شد. شخصا از سالی که گذشت درس های بسیاری آموختم، و اکنون برای آینده ای که از فردا آغاز می شود برنامه های فراوانی دارم. مهمترین شاخصه های اقتصاد ایران در نظر من در سال گذشته اینها بودند:

بازار بورس تهران
بورس تهران در سال 1389 فوق العاده بود! نمی ترسم بگویم آنقدر فوق العاده که به نظر من نگران کننده نیز هست! بارها رکوردشکنی، بسته شدن آخر سال زیر فشار صف های سنگین خرید، شاخص روی 22803 و بازدهی 80 درصدی. احساس من این است که این بازار به دلایل زیر (عمدتا) اینگونه رشدی داشته است:

• عدم رونق بازار مسکن که معمولا گزینه خوبی برای سرمایه گذاری است
• عدم ثبات بازار طلا و ارز در سال گذشته یا حداقل بگویم عدم احساس اطمینان در میان مردم
• مشکلات بخش صنعت و تولید در بازدهی و مشکلات بازرگانان در چرخش سرمایه هایشان
• ورود شرکت های بزرگ جدید به بازار بورس

بورس ایران با این بازدهی شگفت انگیز، برای سال آینده باید بسیار مراقب باشد. تصور می کنم بزرگترین مخاطرات بورس در سال 1390 هیجانات بازار در اثر دو عامل باشد:

1. تاثیرات و پیامد های برنامه هدفمند سازی یارانه ها
2. پیامدهای تغییرات احتمالی در نرخ بهره بانک ها

بازار بورس کالا
فلزات در بورس کالا رشد چشمکیری داشتند. از طلا بگیرید تا آهن و مس. دلایل آنها هم عمدتا جهانی بودند. سبد های پتروشیمی امسال هم مانند هر سال دیگر سهم اصلی بورس کالا را داشتند.
در پی مشکلات اخیر سیاسی و عدم ثبات اجتماعی در مصر و لیبی، قیمت نفت رشد چشمگیری داشت و محصولات جانبی مانند قیر نیز رشد زیادی داشتند. قیمت قیر تولیدی نفت جی از 440 دلار هر تن (فوب بندرعباس) به حدود 600 دلار رسید. این در حالی است که قیمت نفت در این مدت به همین نسبت رشد نکرده است.
سایت بازار قیر ایران را ببینید.

صنعت و معدن
وضعیت بخش صنعت متاسفانه به نظر نمی رسد چندان خوب باشد. آقای حقگو، تحلیلگر روزنامه دنیای اقتصاد در مطلبی گفته بودند "مهم‌ترين معضلات و شكاف‌هاي نظام برنامه ‌ريزي و اصولا سياستگذاري‌ اقتصادي و صنعتي كشورمان «ذهني و انتزاعي» بودن اين سياست‌ها است، چنانكه اين برنامه‌ها يا چنان بلندپروازانه بوده‌اند كه اصولا قابليت اجرايي نداشته و فقط به تخصيص غيربهينه منابع منجر شده است يا آنچنان محافظه‌كارانه و دولت‌‌مدارانه كه امكان هر گونه ابتكار و خلاقيت را از جامعه سلب كرده است."
چیزی که من می بینم تعداد بسیار کارگاه های تولیدی است که در شرایط خوبی نیستند، ضررده و نیمه تعطیل برای بقای خود دست و پا می زنند. به نظر من دیدگاه دولت بسیار وارد کننده و مصرف کننده بوده و برای سیستم تولیدی برنامه ریزی کمتری می شود. این تصور که می توان به کمک دلارهای حاصل از صادرات نفت و واردات بازارها را برای میان مدت کنترل نمود در درازمدت به شدت آسیب رساننده و به زیان بخش صنعت خواهد بود.

بازار ساختمان و املاک
ایران اقتصادی با ساختار روانی فئودالی دارد (البته این نظر من است) یعنی مردم در حالت کلی سرمایه ماندگار را به گونه ای در زمین و ملک می دانند. و چنین اقتصادی شدیدا نسبت به وضعیت بازار ملک و مسکن حساس خواهد بود. در سال گذشته رکود بازار مسکن ادامه داشت و سرمایه های بسیاری در این بخش راکد ماندند. با وجود گران شدن مصالح ساختمانی قیمت های مسکن افزایش نداشت و باید چشم به آینده داشت. برای آینده یک فرضیه این است که با کاهش نرخ بهره های بانکی اقبال جمعی به سوی این بازار مجددا جلب گردد و در این صورت می توان انتظار داشت که قیمت اجاره بها کاهش پیدا نماید (قانون کلاسیک عرضه  و تقاضا) ولی به عقیده من قیمت ملک و زمین در سال 90 ثابت خواهد ماند. فرضیه دیگر این خواهد بود که با رونقی کنترل شده تر در بازار مسکن ابتدا شاهد رشد مجدد ساخت و ساز باشیم. در این حالت ابتدا قیمت زمین افزایش می یابد، اشتغال بیشتر می شود، کیفیت ساخت به نسبت گذشته به دلیل رکود 2-3 ساله و افزایش حس رقابت در میان تولیدکنندگان افزایش می یابد و در انتها بازار به تعادل قیمت می رسد.
نگاهی به صفحه خدمات ملکی سایت شرکت من بیاندازید.

بازرگانی
بزرگترین مشکل بخش بازرگانی در سال گذشته دشواریهای مالی و عدم توانایی بانکهای ایرانی در برقراری ارتباطات اعتباری با بانک های جهانی به دلیل تحریم ها بود. واردات کالا به عقیده من مانند گذشته کم کیفیت بود و این به نوعی دور ریختن سرمایه های مردم است. به نظر من دولت باید بر واردات از کشور چین نظارت کامل تری بنماید.
صادرکنندگان نیز مشکل عدم ثبات ارزش ریال در برابر دلار را داشته اند. مساله دیگر نوسانات شدید یورو در برابر دلار بوده است که به عقیده من کار بر اساس دلار را بیشتر توجیه مینماید.
ممنوعیت های واردات در برخی زمینه ها واقعا درخواست تولید کننده های داخلی است که باید وزارت بازرگانی به آنها توجه کند. بزرگترین چالش های سال اینده بخش بازرگانی تاثیر اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ ها، نرخ واقعی ارز و موج زودگذر ممنوعیت واردات برخی کالاها و تورم طبیعی کشور است.

بیمه و بانک
نرخ خدمات بیمه در سال 1389 آزاد شدند. در سال 90 باید دید نظارت دولت آیا می تواند هم به این قانون ضمانت اجرایی و توانایی رقابت ببخشد و در عین حال خطرات ناکارشناسی ها و طمع سودهای کوتاه مدت را دفع نماید؟
بانکها به شدت تحت تاثیر سایه تصمیم گیری در مورد نرخ بهره تسهیلات بانکی در سال آینده بوده اند. تصمیمی که بخشی از طرح تحول بزرگ اقتصادی کشور می باشد. اتفاق بسیار مهمی که باید برای بانکداری کشور ما بیافتد این است که دولت باید دیدی ایجاد نماید که بانک ها بخش صنعت و تولید را بزرگترین مشتری خود ببینند و تسهیلات بانکی باید به این سو روانه شوند. متاسفانه در حال حاضر عمده تسهیلات بانکی در کشور به صورت راکد بلوکه شده اند و کشور را از مزایای اشتغال زایی و ثمردهی خود بی بهره گذاشته اند.
تسهیلات بانکی باید ارزان شوند نه آسان. تمام دلیل ورشکستگی بانک های آمریکایی در بحران اخیر جهان آسان شدن بی رویه اعتبارات بود نه ارزان شدن اعتبارات. اتفاقا اعتبارات گران هم شده بودند. ولی آسان بودند. اعطای اعتبارات ارزان ولی حساب شده و با ضمانت های موثق بهترین تضمین برای بخش تولید و بانکداری خواهد بود.

مخابرات و اینترنت
سالی که مخابرات خصوصی خبرسازترین شرکت بورس اوراق بهادار بود، اپراتور سوم موبایل نیز متولد شد و سرویس وایمکس فراگیر شد، به نظر من سال پرفروغی بوده است. به نظر می رسد وایمکس می تواند دریچه ای وسیع تر به سرویس های آی پی تلفنی بگشاید، البته کیفیت فعلی شبکه وایمکس ایرانسل تقریبا غیر قابل تحمل است و برای اینکه بتوان از آن به عنوان بستر جدیدی برای مکالمات تلفنی استفاده کرد باید این خدمات بسیار بهبود یابند.
سرعت اینترنت نیز مساله دیگری است که واقعا در حال حاضر استخوان لای زخم شده است. برای پیشرفت و گسترش توان اینترنت به عنوان یک محیط خلاق و سازنده نیاز به اینترنت با کیفیت بسیار بالاتری از این هست. حداقل سرعت یک مگابیت در ثانیه برای مصارف خانگی با قیمتی حدود 40-50 هزار تومان ماهیانه یک امر شدنی و بسیار موثر در آینده اقتصادی کشورمان می تواند باشد.
در سال 89 در محیط وب شاهد خلق کسب و کار هایی در سایز کوچک بودیم که می تواند نوید بخش روزهای بهتری برای این فضا در سال 90 باشد. رشد و شکوفایی این کسب و کارها می تواند منجر به شکل گیری شرکت های متوسط و سپس تبدیل آنها به کسب و کارهای بزرگ شود که در اشتغال نیروهای متخصص جوان هم بسیار موثر است.
راستی، فیلترینگ هم که شده داستانی برای خودش! همین وبلاگی که الان دارید مطالعه میفرمایید و روزانه حدود 200 بازدید دارد ، فیلتر است!

بودجه سال 1390
افزایش حجم بودجه شمشیری است که دولبه دارد: اشتغال و تولید در یک سو و تورم در سوی دیگر. نمی دانم این شمشیر کدام لبه اش در سال 90 کار کند... امیدوارم خیر باشد!

سال یارانه های هدفمند
بی شک بزرگترین اتفاق اقتصادی ایران در سال گذشته و شاید ده سال گذشته، حذف یارانه ها بود. این کار هم شجاعت می طلبید، هم دانش کافی از جامعه و معیشت و سطوح تحمل اقتصادی مردم و غیره. اثرات مثبت این طرح زمانی می تواند آشکار شود که بودجه بزرگ سال آینده به کمک اشتغال و کارآفرینی بیاید و زندگی بخش متوسط جامعه را بهبود ببخشد. و اما اثرات منفی آن هم می تواند در اثر تورم ایجاد شده در اثر همین بودجه، گرانی و کاهش قدرت خرید قشر متوسط را موحب شود.
امیدوارم این طرح جوانان ایرانی را به سر مشاغل جدید و بیشتری از گذشته ببرد.

سال 89 در نظر مردم و کسبه
عقیده مردم در باره اوضاع اقتصادی هم مهم است و هم گمراه کننده و بی ارزش!! مهم است چون عکس العمل آنها نسبت به وقایع را شکل می دهد، بی ارزش است چون متاسفانه به من ثابت شده است که ما ایرانی ها، عادت کرده ایم به دروغ ناله کردن و سفره دلمان را وارونه باز کردن برای دیگران. اصلا ناله کردن شده است بخشی از رفتار اجتماعی مردم ما. به هر کسی می رسی می گوید اگر امسال کار نمی کردم سودش برایم بیشتر بود. اصلا این جمله شده آفت ذهن جوانان و آنها را از تفکر خلاق برای کسب و کار بازمی دارد.
متاسفانه مشاغل به اصطلاح تلفنی و دلالی های غیر ضروری در فرهنگ ما به عنوان کارهای پردرآمد جا افتاده اند. همه از بیکاری می نالند ولی جوان پای کار هم پیدا نمی شود! سطح توقع نیز بسیار بالا رفته در حالی که سطح دانش و تخصص بسیار پایین تر از کشورهای دیگر آمده است. به نظر من اگر آینده ای روشن می خواهیم، باید خودمان را اصلاح کنیم!