ثبت ایده، ابتکار یا اختراع در ایران و حق مالکیت معنوی

دوستی از من سوالی در ارتباط با حق مالکیت معنوی اختراع یا ایده پرسیده اند که شاید برای شما هم جالب باشد:

سلام جناب هنر پرور. من فارق التحصیل مهندسی تكنولو‍‍‍‍‍ژی نقشه برداری هستم ولی مدتی است كه استعداد قابل قبولی در زمینه ایده های كسب و كار و تجارت در خود مشاهده نموده ام. با وجود اینكه هیچ اطلاعات تخصصی در این زمینه ندارم با اندكی تفكر طرح هایی به ذهنم می آید كه باری هر كس توضیح میدهم بدون مخالفت میپذیرد. در حال حاضر نیز طرح یك شركت خدماتی جهت انجام یك فعالیت نوین برای اولین بار در ایران را در سر دارم اما متاسفانه با مشكل سرمایه مواجهم. شاید بتوان از طریق روزنامه سرمایه جذب كرد اما باید آمادگی دزدیده شدن طرح را نیز داشت.درخواست من از شما بیان یك راهنمایی برای چگونگی ثبت انحصاری اینگونه طرح هاست. با تشكر خدانگهدار

پاسخ من به این دوست عزیز:

ثبت ایده یا اختراع راهی است برای حفظ حقوق معنوی آن برای دارنده اش

سلام دوست عزیز
در اولین قدم باید عرض کنم مهمترین کلید موفقیت شما در مطرح کردن یک ایده و به سرقت نرفتن آن، نگاه داشتن بخش های کلیدی آن برای خودتان است. اگر ایده به اندازه ای ساده و قابل فهم است که نمی توانید جزییاتی از آن را مخفی نگاه دارید، سعی کنید مقداری از راه را طی کنید و سپس با افراد مطمئن مطرح کنید. قبل از اینکه ایده خود را برای دیگران بازگو کنید جلساتی را با مطرح کردن یک مساله متفاوت و کمی دور از اصل قضیه به صرف وقت، یا بهتر بگویم سنجیدن طرفتان صرف کنید. برخی آدمها صرفا بیکار هستند و تنها وقت شما را می گیرند. برخی ممکن است ایده شما را بگیرند، توان اجرای آن را هم نداشته باشند ولی خرابش کنند. برخی هم هستند که اصلا نیازی به دزدیدن ایده شما ندارند و اگر مطلع بشوند هم خود دست به آن نمی زنند.
راه بسیار خوب دیگر این است که برای خود مزیت نسبی و رقابتی در ارتباط با ایده مورد نظر پیدا کنید. مثلا اگر می خواهید یک سوپر مارکت آنلاین راه بیاندازید، می گویید عموی من صاحب سوپر بزرگی است، من 3 سال در سوپر کار کرده ام و به کار آن کاملا اشراف دارم، با شرکت ها پخش رفیق هستم و تازه، حسابداری خوانده ام و خلاصه این کار اگر جز من کسی بکند حتما شکست می خورد! البته واقعیت هیچ گاه این گونه نیست ولی این سخنان تاثیر روانی خود را می گذارند.
راه دیگر در مورد ایده هایی که مبنایی علمی و شم تجاری خاصی در آنها دیده شده باشد، ثبت اختراع است. ثبت اختراعات در کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس زیر مجموعه اتاق بین المللی بازرگانی رگوله شده است و ایران عضو این کنوانسیون است.
ثبت اختراع یا پتنت یا پته، امتیازی است كه دولت و یا موسسه خاص در یك كشور به مبتكران و مخترعان برای طرح، ایجاد و اجرای یك ایده نوین كه از نظر اقتصادی برای صاحب آن حائز اهمیت باشد اهدا می كند. ثبت اختراع به طور كلی تولید و یا فرآیندهایی را در بر می گیرد كه شامل جنبه های تكنیكی یا عملكرد جدید باشد. در واقع ثبت اختراع، هر نوع بهره برداری مالی و اقتصادی از ابداع تا مدت زمان خاصی را در اختیار مبتكر قرار داده و حق مالكیت آن را از دیگران سلب می كند.
برای این کار به اداره کل ثبت شرکت‌ ها و مالکیت صنعتی واقع در تقاطع بزرگراه مدرس و خیابان میرداماد مراجعه کنید، اظهارنامه ثبت اختراع  را پر نمایید (اظهارنامـه ثبت اختـراع فـرم مخصوصـی است مانند اوراق بهادار و متقاضی می‌بایستی از واحد گردش اوراق بهادار مستقر در اداره کـل ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی آن را تهیه نماید) ایده خود را توضیح می دهید و  در صورت نیاز رفرانس ها و نقشه ها و مستندات لازم را ارایه می کنید.
اگر ایده شما به عنوان اختراع پذیرفته شود، به صورت رسمی در روزنامه رسمی کشور آگهی می شود. شما می توانید با هزینه خود آگهی مرتبطی در جراید کثیر الانتشار هم بزنید.

همراه اختراع خود بهتر است یک طرح توجیهی، طرح کسب و کار (business plan) و مدارک مربوط به آن را به شکل کلاسه شده داشته باشید. همچنین توصیه می کنم یک وکیل بگیرید.
توجه کنید حقوق مالکیت معنوی در کشور ما بسیار مبهم و ناقص و گاهی ناقض است! پس یک وکیل خوب می تواند بسیار کمک باشد.
This post discusses how you can register an Idea or invention in Iran to reserve the intellectual property of it for yourself.